Obecnie rozeznanych i potwierdzonych poprzednimi programami jest wiele stref kryzysowych o różnym charakterze i wymagających różnych działań.

Aby wypracować wzorce i sposoby działania, diagnozowania,  poszukiwania interesariuszy, budowy poziomów partycypacji społecznej i budowy mechanizmów konsultacji postanowiliśmy wybrać strefę od lat wskazywaną na najbardziej problemową i trudną do realizacji. Pozwoli to na wypracowanie metod i utworzenie grupy rewitalizacyjnej do działania w pozostałych strefach obszaru rewitalizacji i osiągnięcia założonych celów rewitalizacyjnych.

Rewitalizacja strefy pt. “Stacja Wołomin”

Strefa stanowi ok. 0,7 % powierzchni miasta i stanowi najbardziej zdegradowaną i zaniedbaną centralną części miasta. Kwartały zabudowy z początków  XX wieku skupione wokół ulicy Warszawskiej i 6 Września położone bezpośrednio przy stacji kolejowej Wołomin od lat wskazywane są jako najbardziej problematyczne, zaniedbane i niebezpieczne miejsce w Wołominie.

Wskazany teren charakteryzuje się występowaniem wszystkich problemów rewitalizacyjnych występujących na całym obszarze rewitalizacji miasta w sferze architektonicznej, społecznej, ekonomicznej, kulturowej tj:

osiedla mieszkaniowe w technologii wielkopłytowej
obszar ochrony konserwatorskiej
obszar zdegradowanej przestrzeni publicznej
tereny zamknięte – kolejowe

Ze względu na nieuregulowane stany prawne miasto nie ma prawa do dysponowania nieruchomościami w związku z czym domy komunalne stojące na tym terenie mogą być utrzymywane jedynie w „zastanym stanie”. To co kiedyś było standardem po stu latach stanowi już substandard. Wiele budynków nie posiada przyłączenia do kanalizacji i wody. Wiele ogrzewanych jest stuletnimi piecami węglowymi. W związku z pogarszającym się stanem tej zabudowy zmieniają się również jej mieszkańcy.

Kamienice zamieszkiwane są w związku z tym  przez coraz uboższych ludzi często z marginesu społecznego. Warta uwagi jest również wartość historyczna tego terenu – mieszkała tu przed wojną pieśniarka Wiera Gran, do dziś znajduje się tu też budynek dawnego kina „Oaza” założonego przez rodzinę Nasfeterów.

PROBLEM

Od lat największym problemem Wołomina jest postrzeganie go jako miasta mafii, złodziei samochodów czy inkubatora patologii społecznych. Takie jest centrum Wołomina w otoczeniu stacji kolejowej.

Głównym problemem strefy jest społeczeństwo i infrastruktura mieszkaniowa oraz duża część przestrzeni publicznych leżąca w terenach zamkniętych należących do PKP. A głównymi problemami w jej rewitalizacji:

dotarcie do hermetycznego środowiska ludzi ubogich, często zepchniętych na margines
i mających kłopoty z prawem,
uregulowanie stanów prawnych własności gruntów w celu ustalenia możliwości inwestycyjnych w zasoby komunalne ze strony miasta.

Efektem takiego stanu rzeczy są :

– zdarzające się pożary wynikające ze stosowania ogrzewania węglowego
– wytworzenie pewnego rodzaju stref wykluczenia w niektórych obszarach tego terenu
– zła opinia nt. mieszkańców strefy „Warszawska” (tzw. łatka ?)
– chęć ucieczki mieszkańców z tej okolicy niemożliwa bez pomocy służb OPS i kwaterunku.
– obszary publiczne po których strach nocą spacerować
– podwórka na które strach wejść w dzień
– młodzież nie potrafiąca znaleźć pomysłu na życie
– kształtowane od lat wzorce życia na krawędzi bez pracy i z pomocą OPS
– narastające nie zgłoszone do PUP bezrobocie
– niezagospodarowane podwórka stanowiące jedno klepisko
– zaniedbane i nie remontowane kamienice
– brak zieleni we wnętrzach kwartałów

Program

Rewitalizacja społeczeństwa przez pracę nad dziećmi, wdrażanie nowych wzorców i pokazanie pozytywnych przykładów. Do pracy zaangażowane zostaną NGO które przez pracę nad dziećmi
i młodzieżą będą kształtowały sposób postrzegania własnego otoczenia i chęć jego przebudowy
i przekształcania Ważnym elementem będą  wycieczki edukacyjne i warsztatowe do różnych miast
w Polsce a może i na świecie.Podróże pokażą nowe wzorce rewitalizowanych miast i pozytywne efekty rewitalizacji. Dzieci i młodzież ze środowisk strefy rewitalizacji zostanie połączona z grupami
z innych miast żeby uniknąć poczucia izolacji wymianę doświadczeń (mieszanie grup wiekowych po sąsiedzku).

Ważnym elementem prac młodzieży będzie budowa wirtualnego miasta na razie w strefie rewitalizacji gdzie wnioski i pomysły wykazywane będą na wirtualnej makiecie 3D. Wnioski i przemyślenia
z wyjazdów dzieci i młodzież będą mogły wskazać w zbudowanym w tym celu wirtualnym mieście
i mobilnej aplikacji.

Częścią programu będzie zaprojektowanie i wdrożenie aplikacji internetowej, w której będzie można zaprojektować obszar objęty planami rewitalizacji. Użytkownicy będą mogli zalogować się i stworzyć własną wizję tego obszaru na makiecie 3d, a także podzielić się nią z innymi użytkownikami. Dzięki temu rozwiązaniu mieszkańcy będą mieli udział w projektowaniu przestrzeni miejskiej a urzędnicy możliwość szybkiego zapoznania się z potrzebami przedstawicieli lokalnego środowiska. Aplikacja będzie zaprojektowana w spsób przystepny, tak aby osoby niepełnoletnie również mogły z niej skorzystać.

Aplikacja umożliwi:

modelowanie przestrzeni miejskiej (kolory, atrakcje, instalacje miejskie)
dzielnie się swoją wizją z innymi
możliwość opisania swojego modelu
możliwość zgłaszania problemów określonego obszaru miasta
geolokalizację ww. problemów
generowanie danych w postaci raportu dla urzędników co znacznie przyspieszy analizę
i wdrażanie nowych rozwiązań.
wygenerowanie widoku efektów rewitalizacji dla danego użytkownika (jpg)

W ramach programu realizowane będą również konkursy i działania terenowe integrujące i rozwijające   dzieci i młodzież ze strefy rewitalizacji.

Przez pokazanie pozytywnych wzorców możliwe będzie przełamanie zaklętych kręgów społecznego wychowania apatii i niemocy w tym rejonie. Edukacja dzieci  spowoduje przeniesienie pozytywnych wzorców i edukację rodziców. W efekcie tych działań spodziewamy się poprawy jakości życia mieszkańców i zmian estetycznych w obszarze wpływających również na inne rejony miasta.

Wskazuje się, że brak rewitalizacji historycznego centrum Wołomina może skutkować docelowo jego likwidacją, a Wołomin może utracić obszar świadczący o jego historii i kształtujący lokalną tożsamość.
Dane z ewidencji ludności nie odzwierciedlają stanu faktycznego, a zapisy w ewidencji gruntów dokonane po wojnie są błędne. Określenie poziomu bezrobocia i problemów środowiskowych wymaga bezpośredniego badania.

Projekt zakłada prowadzenie działań rewitalizacyjnych we wszystkich płaszczyznach: architektonicznej, społecznej, ekonomicznej, kulturowej.

Architektonicznej, jako rewitalizacji przestrzeni publicznych i obiektów budowlanych realizowanej przy wsparciu RPO WM.

Społecznej – przez rozwój TIK i utworzenie w efekcie szkoleń, walki z wykluczeniem cyfrowym, działań edukacyjnych wirtualnych narzędzi konsultacji społecznych i modelu 3d strefy rewitalizacji dostępnej online  dla uczestników procesu.

Ekonomicznej – przez stworzenie możliwości lokowania usług w strefie rewitalizacji i aktywizacji zawodowej środowiska.

Kulturowej – przez ochronę i odnowę dziedzictwa kulturowego strefy.

Na terenie miasta działa 13 stowarzyszeń, 8 fundacji, 14 klubów sportowych, 3 parafie i organizacje kościelne które zamierzamy zaangażować w realizację programu. Naszym celem jest wyłonienie zespołu interesariuszy do pracy przy tym projekcie i wypracowanie metod dających wzorzec postępowania w przypadku innych stref rewitalizacji.

Poza tym w ramach porządkowania przestrzeni publicznych zamierzamy prowadzić wielokierunkowe działania mające na celu rewitalizację tego obszaru. Będą to działania  również inwestycyjne prowadzone wszelkimi dostępnymi metodami.

Przeprowadzona zostanie regulacja stanów prawnych we wszystkich możliwych obszarach co pozwoli na remonty kapitalne budynków i prowadzenie programowej polityki mieszkaniowej. Nawiązana zostanie współpraca z właścicielami prywatnych budynków, wspólnotami mieszkaniowymi, spółdzielniami mieszkaniowymi, zarządcami komunalnymi, stowarzyszeniami i fundacjami z terenu miasta, przedsiębiorcami i cechem rzemiosł, ośrodkiem pomocy społecznej i mieszkańcami. Będziemy wspierać ujawnionych prywatnych właścicieli w działaniach rewitalizacyjnych obejmując teren miejscowym planem zagospodarowania i rewitalizacji.

Niezbędne będzie przeprowadzenie badania i zdiagnozowania problemów i potrzeb. Odpowiednie działania i stworzenie właściwych motywacji będą  zalążkiem budowy więzi sąsiedzkich. Zamierzamy współpracować z sąsiednia gminą Kobyłka w której w większym stopniu rewitalizacja będzie miała charakter społeczny.

W przypadku tego terenu za pomocą działań społecznych przy udziale terapeutów, przeprowadzenia badania i zdiagnozowania problemów i potrzeb z pomocą działających stowarzyszeń zaangażowanych w prace w tym środowisku,  naszym celem jest zmiana ludzkiej mentalności, odnowa stosunków sąsiedzkich i budowa patriotyzmu lokalnego. Będziemy pomagać mieszkańcom zidentyfikować się z miejscem i o nie zadbać. Za pomocą wypracowanych na potrzeby rewitalizacji akcji, konkursów i eventów zamierzamy zaktywizować mieszkańców do wspólnego działania.
To jedyny sposób na zmianę standardów mieszkania i wyglądu centrum miasta.

Miasto  ze swej strony wykona poszerzenia ulic i zapewni dostateczną ilość miejsc parkingowych oraz zapewni stały monitoring. Pozwoli to na usunięcie garaży blaszaków i dzikiej zabudowy podwórek degradacji przestrzeni publicznej i poprawę bezpieczeństwa. Dodatkowo Miasto wykona modelową rewitalizację w jedynym posiadanych obiekcie i posesji jako wzorzec do naśladowania w myśl idei prof. Andrzeja Nowaka „Bąble nowego w morzu starego” stanowiącej, że dobry przykład skutkuje naśladownictwem i oddolnie się rozrasta.

Miasto zamierza wykonać działania techniczne i być moderatorem wspierając oddolne działania społeczne takie jak konsolidacja środowiska, budowa więzi sąsiedzkich, wyprowadzanie z marazmu
i bezrobocia  szkolenia w zakresie zdobywania zawodu i rozwój rzemiosła.

Teren centrum wskazany w projekcie jest jedynym obszarem o tak niskich czynszach, że pozostały tam zamierające zawody rzemieślnicze tj. szewc, kaletnik, rymarz, tapicer, naprawa sprzętu AGD. Zamierzamy aktywnie wspierać rozwój i szkolenia w zakresie zamierających zawodów i rzemiosł. Lista możliwych niekonkurencyjnych rzemiosł jest duża i wskazane było by promowanie i rozwój tego obszaru w kierunku zachowania i lokowania tam rzemieślników na preferencyjnych warunkach. Teren jest pewnego rodzaju skansenem przeszłości i planem filmowym (m.in. „Lista Schindlera” częściowo kręcona była w tej scenerii) Możliwe będzie promowanie tej strefy jako jednej z lokacji filmowych.

Przewidywanymi efektami prowadzonych działań rewitalizacyjnych ma być integracja środowisk
i odrodzenie więzi sąsiedzkich, likwidacja bezrobocia, aktywizacja społeczna ludzi środowiskowo wykluczonych, budowa patriotyzmu lokalnego, dumy z własnego miejsca zamieszkania i wspieranie jego rozwoju, poprawa jakości przestrzeni publicznych i warunków zamieszkania.

Strategia zrównoważonego rozwoju miasta i gminy Wołomin jako jeden z celów operacyjnych wskazuje wzmocnienie roli centrum Wołomina, w tym uporządkowanie obszaru tzw. ulicy Warszawskiej, czyli obszarów zabytkowego starego centrum  miasta, położonego pomiędzy stacją i linią kolejową a ul. Wileńską. Rewitalizacja tego terenu możliwa jest jedynie przez działania w ramach partycypacji społecznej.

Dla potrzeb rewitalizacji Wołomina, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji  Zabytków wykonał
w 2005 r., na zlecenie Gminy Wołomin, opracowanie: Studium historyczno-konserwatorskie do rewitalizacji „Starówki Wołomińskiej” (zawierające propozycje granic obszaru do objęcia lokalnym programem rewitalizacji). W 2009 r. został opracowany „Lokalny program rewitalizacji wydzielonej części miasta Wołomin na lata 2009-2015”. Obszar wskazany w projekcie, w powyższych opracowaniach, wskazywany jest jako teren najbardziej zdegradowany i wymagający natychmiastowej interwencji.

Zakładając rewitalizację zdegradowanego śródmieścia i wielofunkcyjnych przedwojennych obszarów zabudowy miejskiej, rewitalizację obszarów poprzemysłowych, pokolejowych, rewitalizację blokowisk,
w tym szczególnie blokowisk wzniesionych w technologii wielkopłytowej oraz rewitalizację krajobrazu miast ze szczególnym uwzględnieniem sylwetki miasta i systemu przestrzeni publicznych, w tym zieleni miejskiej, a także rewitalizację środowiska przyrodniczego, przewidujemy, że  doświadczenia zdobyte
we wcześniejszym projekcie „Warszawska”  zostaną zastosowane w innych kryzysowych strefach obszaru rewitalizacji Wołomina, w tym w projekcie „Stacja Wołomin”..

Do udziału w pracach zamierzamy zaprosić działające na terenie Wołomina organizacje np.
Towarzystwo Rozwijania Aktywności Dzieci „SZANSA”
Powiatowy Cech Rzemiosła o Przedsiębiorczości w Wołominie
Mazowieckie Forum Biznesu, Nauki i Kultury
Mazowiecka Organizacja Wojewódzka Ligii Obrony Kraju, Klub Strzelecki “POCISK”
Stowarzyszenie “Wiatraki Kultury”
13 Wołomińska Drużyna Harcerska “Czarna Trzynastka”
Fundacja Pomocy Osobom Niepełnosprawnym “ARKA”
Fundacja Pomocy Dzieciom, Młodzieży i Rodzinie “Słyszę-Mówię-Czuję”
Fundacja Mamy Wołomin
Fundacja SPEKTRUM
Polskie Stowarzyszenie na rzecz osób upośledzonych umysłowo Koło w Wołominie
Fundacja ODA
Towarzystwo Aktywny Relaks
Mazowieckie Centrum Tang Soo Do
Uczniowski Klub Sportowy “HURAGAN”
Powiatowy Szkolny Związek Sportowy
Uczniowski Klub Sportowy CHAMPION WOŁOMIN
Z tych organizacji oraz rady osiedla i jednostek organizacyjnych gminy Wołomin wyłoniona zostanie grupa rewitalizacyjna, która wykona diagnozę stanu istniejącego wypracuje zakres niezbędnych szkoleń i warsztatów oraz program działań i akcji w ramach rewitalizacji strefy „Stacja Wołomin”.

Grupa rewitalizacyjna określi w związku z tym grupy docelowe, dla których zostaną przygotowane programy działań integracyjnych, pomocowych, szkoleni i warsztatów. Trudno w chwili obecnej bez badań ustalić jakie formy działania będą w tej społeczności skuteczne. Jak twierdzą pracownicy społeczni ludzie zamieszkujący stare kamienice są niezależni nie poddający się presji propozycji narzuconych odgórnie i wierzący tylko we własne pomysły. W związku z tym ta część programu rewitalizacji będzie musiała być prowadzona „w białych rękawiczkach”.  Będziemy musieli wypracować takie formy konsultacji i pracy które pozwolą mieszkańcom uwierzyć że to co realizują jest ich własnym pomysłem.

Z projektów inwestycyjnych na etapie konkursu planujemy wykonanie wizualizacji 3D strefy przed rewitalizacją i projektowanych efektów rewitalizacji a na nieruchomości stanowiące własność miasta przykładowe wzorcowe zagospodarowanie jednego podwórka i odnowę kamienicy.

Zamierzamy również wydać biuletyn rewitalizacyjny promujący dobre wzorce, mający charakter informacyjny (nie wszyscy mieszkańcy strefy korzystają z internetu, 8% komputerów z rozdanych w ramach walki z wykluczeniem cyfrowym  na terenie miasta i gminy Wołomin przekazanych zostało na teren projektu stanowiący 0,7 % obszaru miasta), doradczy  i w sposób satyryczny piętnujący wady ludzkiej mentalności które zamierza zmienić projekt „Stacja Wołomin”.